Zeven kenmerken van een gezond gezin en gezonde organisatie

Opgroeien in een gezond gezin is een van de meest krachtige bronnen om een plezierig en tevreden leven te leiden. Evenzo is het werken in en voor een gezonde organisatie iets wat mensen het liefst doen. Hoe creëer je zo’n prettige situatie? Als we ons eerst richten op het gezin dan kijken velen daartoe naar rolfiguren en voorbeelden zoals ouders en familie om daar zelf inhoud aan te geven. Maar wat nu als die voorbeelden ontbreken of niet bruikbaar zijn om zelf een gezond gezin te starten? Dan kan hulp vanaf dag 1 op zijn plaats zijn.  Gezinscoaches bieden daarbij ondersteuning. Voor bedrijven staan bedrijfsadviseurs klaar.

Het gezin staat als term voor alle samenlevingsvormen die een herkenbare sociale eenheid zijn, met al dan niet verwante personen die duurzame en affectieve banden hebben en elkaar onderling steun en verzorging verlenen (bron: wikipedia).

In dit artikel richten we ons op de situatie van een ‘gezond gezin’ in plaats dan van ongezonde gezinnen. Veel mensen worstelen om dagelijks inhoud aan te geven het het laten draaien van het gezin op een gezonde manier. Begrijpen we de eigenschappen van een gezond gezin, dan weten we ook hoe de Toolkit te vullen om te komen tot een gezin dat in balans is.

Een zevental kenmerken

1.  Gezonde gezinnen hebben eenongewoon positieve en tegemoetkomende houding.

• Ze maken de indruk veel plezier in het leven en in elkaar te hebben. En in het bijzonder zijn ze heel tegemoetkomend en hartelijk ten opzichte van de mensen om hen heen.
• Ze zien de wereld zoals ze is, zonder het beeld te vervormen om aan hun eigen voorstellingen tegemoet te komen. Ze hebben een realistische kijk.
• Ze gedragen zich niet alsof ze andere mensen hun goodwill geven in de hoop die ook weer terug te krijgen. Ze kunnen zich veroorloven gul te zijn, zonder dat dat altijd in geld word uitgedrukt. Ze houden geen standen bij, geen emotionele rekeningen. Er lijkt een overvloed aan welwillendheid en vreugde in het leven om te kunnen geven. Aardig en fatsoenlijk zijn vraagt geen inspanning.

2.  Binnen een gezond gezin is er een hoge mate vanemotionele onafhankelijkheid.

• Er is sprake van liefdevolle relaties. De leden van het gezin zijn in staat tot grote intimiteit met en affectie voor anderen; maar ze voelen zich ook heel wel in staat om op eigen benen te staan en zijn vol zelfvertrouwen en vrij van angst, zodat ze elkaar niet wanhopig nodig hebben.
• Er is zowel sprake van zowel innige binding als afstandelijkheid. Omdat ze emotioneel onafhankelijk zijn, hoeven ze niet op te passen met wat ze zeggen en wat ze doen.
• Ieder lid heeft eigen ruimte en vrijheid dingen voor zich zelf te doen.

3.  Binnen gezonde gezinnen is eenheldere gezinsstructuur.

• De ouders opereren vanuit een krachtig verbond van gelijkwaardigheid. Er is sprake van natuurlijk evenwicht in taken en rollen bij de ontwikkeling van de kinderen en het laten opgroeien.
• De ouders nemen een duidelijke gezagspositie. Er bestaat geen twijfel over dat zij de baas zijn, dat zij verantwoordelijk voor de kinderen zijn, en dat de kinderen in laatste instantie moeten doen wat hun gezegd wordt.
• De ouders treden niet-autoritair op bij het nemen van beslissingen. De verhoudingen zijn helder en wie wat doet.
• De macht tussen ouders gelijk op gedeeld. Omdat er sprake is van sterke binding tussen de ouders, en de kinderen wel met hun mening mogen komen, werkt de natuurlijke manipulatie (‘verdeel en heers’) van kinderen niet en accepteren ze het gezag.

4.  Binnen gezonde gezinnen worden dekinderen altijd uitgebreid geraadpleegd voordat de ouders een besluit nemen.

• Ieder lid van het gezin wordt aangemoedigd zich uit te spreken. Het staat de kinderen zelfs vrij om niet alleen over de besluiten in discussie te gaan, maar zelfs over de manier hoe de ouders hun gezag gebruiken bij het nemen van de beslissingen.
• Kinderen binnen het gezin hebben uitgesproken opvattingen, en de ouders vinden dat goed en prettig. En omdat de kinderen geraadpleegd worden, zijn zij bereid zich aan het gezag van de ouders te onderwerpen.
• Alle ouders moedigen de kinderen aan om vrijelijk met elkaar over hun gevoelens te praten en daarmee te helpen om problemen op te lossen.
• Conflicten worden met open vizier tegemoet getreden, gebaseerd op gevoel van geborgenheid en vertrouwen dat iedereen vrij kan zeggen wat hij of zij werkelijk voelt.

5. Binnen gezonde gezinnen is er eenopen onderlinge communicatie. Ze zijn recht-door-zee, erg direct en open en eerlijk tegen elkaar.

• Niemand hoeft wat te verbergen, omdat ze er van uit gaan dat de meeste mensen deugen. Daardoor is werkelijk ieder onderwerp bespreekbaar en zijn alle gevoelens acceptabel. Er wordt gelachen om en met elkaar.
• Iedere subjectieve mening wordt met groot respect aangehoord en men mag het met elkaar oneens zijn. Iedereen weet waar hij aan toe is binnen het gezin.
• Een gezond gezin is net een circus met drie pistes; het is spannend, er gebeurt van alles en toch hoort het bij elkaar, is het een systeem waarin iedereen acteert met zelfvertrouwen en er wederzijdse steun is.

6.  Gezonde gezinnen hebben eenrealistische kijk hoe de wereld waar te nemen en ze zijn praktisch.

• Wat ze willen bereiken is over het algemeen realistisch en ze weten hoe ze een goede kans maken het te bereiken. Daardoor lukt het hun vaker te bereiken waar ze op mikken.
• Ze begrijpen en accepteren hun eigen emoties en nemen daar eigen verantwoordelijkheid voor waardoor die emoties niet worden geprojecteerd op andere leden van het gezin.

7. Gezonde gezinnen hebben een goed vermogen om metveranderingen om te gaan.

• Ze vormen zich snel een beeld van de nieuwe situatie. En zijn vervolgens behoorlijk goed in staat om met de veranderingen om te springen en zich aan te passen. Waar mogelijk schakelen ze hulp en advies in om nieuwe situaties eigen te maken.
• Ze accepteren dat de zaken nooit helemaal zo uitpakken als ze verwachten.
• Ze kunnen terugvallen op een emotionele steun die ze aan een of ander transcedent waardensysteem ontlenen. Dat kan een godsdienst zijn, maar ook een breder humanitair streven (‘purpose of life’).

De praktijk van de middenmoot

In het dagelijks leven bevindt zicht de meerderheid van de gezinnen zich in de middenmoot. Ze behoren niet tot de allergezondsten en ze zijn ook niet te kenmerken als een ongezond gezin. Zo’n 60% van de gezinnen zou je tot de middenmoot kunnen rekenen. Het percentage gezinnen met een hoge geestelijke gezondheid bedraagt zo’n 20%. Waarschijnlijk functioneert maar een kwart van de bovenste twintig procent uitzonderlijk goed. Dat zijn de optimaal functionerenden.

Aan de andere kan van het spectrum leeft zo’n twintig procent van de gezinnen in een situatie die je kunt kenmerken als geestelijk gezond. Gezinnen waar weinig plezier is en men moeilijk communiceert met elkaar. Waarschijnlijk functioneert daar een kwart van op een uitzonderlijke ongezonde manier. Deze gezinnen hebben op de een of andere manier hulp nodig als ze er zelf niet uitkomen.

Kenmerken van gezinnen met ongezond gedrag

Bovenstaande zeven eigenschappen kenmerken gezinnen waar we situatie ‘gezond’ kunnen noemen.  Om te beoordelen hoe het is in gezinnen met middenmoot of ongezond gedrag kun je uitgaan van de uitersten van iedere van de zeven genoemde eigenschappen.

Als er sprake is van een ongezonde situatie dan worden de verhoudingen gekenmerkt door overheersing en allesdoordringendheid; elk gezinslid gedraagt zich zeer veeleisend en bezitterig tegenover de anderen. Er is te weinig respect voor ieders afzonderlijke identiteit, omdat niemand zelfs maar weet wat dat begrip betekent. Iedereen probeert andermans gedachten te lezen, en vindt dat hij het recht heeft zoveel hij wil zijn neus in andermans zaken te steken.

Voor iedereen zijn de afzonderlijke geestelijke kaarten heel vaag, met onduidelijke grenzen tussen hun eigen emoties en die van anderen. Omdat ieders grenzen wazig en onbepaald zijn, zijn alle gezinsleden erg kwetsbaar voor emotionele ‘uitstralingen’ en zuigen ze gemakkelijk elkaars gevoelens op wanneer die ook maar enigszins heftig worden. Dat wordt zelfs als een soort van liefde beschouwd. Gezinsleden zijn dus niet emotioneel onafhankelijk van elkaar en als iemand dat wel wil, dan wordt dat als een soort verraad gezien.

De kracht van een gezonde organisatie

De zeven kenmerken van een gezond gezin zijn ook te ‘vertalen’ naar ieder verband waarin door mensen worden samengewerkt om met elkaar iets te bereiken. Dat kan zijn een voetbalteam, een vereniging, een bedrijf, een overheidsinstelling of zelfs een samenleving. In iedere samenwerkingsvorm zijn de zeven eigenschappen essentieel om tot goed functioneren te komen.

1. Positieve en tegemoetkomende houding naar elkaar en anderen. Ze geven waar ze dat kunnen en hebben plezier om voor de organisatie actief te zijn.
2. Binnen de organisaties zijn er goede vruchtbare relaties. Men steunt elkaar en tegelijkertijd is er sprake van ieders eigen emotionele onafhankelijkheid waardoor er ruimte is om te zeggen wat ze nodig vinden.
3. Er is een heldere organisatiestructuur. Het is duidelijk wie de baas is, wie onderdeel is van managementteam, directie et cetera en hoe de verantwoordelijkheden verdeeld zijn.
4. De leden van het team of de organisatie worden geraadpleegd bij de beslissingen. Iedereen mag zijn opvattingen delen.
5. Er is sprake van open onderlinge communicatie. Alles is bespreekbaar. Er is respect voor andere meningen
6. Er is een realistische kijk op ontwikkelingen in de omgeving, de markt, de samenleving et cetera.
7. Er is een goed vermogen om zich aan te passen als de nieuwe situatie dat vraagt. Ze zijn flexibel en wendbaar.

Ga voor jezelf eens na hoe je scoort met jouw organisatie op deze zeven kenmerken. Werk aan de winkel?

 Het initiatie tot deze blog was het gevolg van een sprankelend gesprek tussen Stan Uyland en Eldert de Jager.

Geraadpleegde literatuur: Robin Skynner en John Cleese, Life And How To Survice It (1994), tweede druk, Kosmos – Z&K Uitgevers, Utrecht.